تاریخچه قهوه در ایران
تاریخ دقیق و قطعی ورود قهوه به ایران مشخص نیست؛ اما در سال 1664 میلادی کاشف الدین، داروساز مشهور صفوی، رساله‌‌ای در مورد فواید و مضرات قهوه نوشت که باعث ایجاد علاقه در شاه‌عباس برای استفاده از قهوه شد و این آغازی درخشان برای گسترش قهوه در ایران بود.
پیش‌ازاین، نوشیدن قهوه در ایران توسط عموم مردم، رواج نداشت و مصرف قهوه مخصوص بارگاه‌‌‌های سلطنتی و حاکمان بود و در کاخ‌ها فضایی به نام قهوه‌خانه برای نوشیدن قهوه توسط سلسله صفوی و قاجار در نظر گرفته‌شده بود و این‌گونه برای نخستین بار مکانی برای سرو قهوه در ایران شکل گرفت. این مکان‌ها توسط افرادی به نام “قهوه‌چی” یا “قهوه باشی” اداره می‌شدند.
به‌مرورزمان، قهوهخانهها در ایران به خارج از محدوده کاخ، منتقل شدند. با این کار مصرف قهوه در ایران، در بین مردم عادی نیز رواج پیدا کرد. این مورد نمونه‌ای از ورود ایران به شبکه اقتصادی جهانی در آن دوران است. حتی امروز نیز در ایران کلمه قهوه‌خانه به مکان‌‌هایی که در آن چای عرضه میشود اطلاق می‌گردد که نشان می‌‌دهد قهوه در ایران متداول‌تر از چای بوده یا قبل از ورود چای به ایران، مورد مصرف ایرانیان قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که هم‌اکنون نیز در زبان فارسی به رنگ آن، قهوه‌ای گفته میشود.
از آنجایی که کشورهای تولیدکننده قهوه در فاصله بسیار دوری از ایران قرار داشتند؛ ترابری قهوه به ایران با مشکلات بسیاری روبرو بود. از سوی دیگر نزدیکی تولیدکننده‌‌های عمده چای مانند کشور چین به جاده اصلی تجارت آن زمان یعنی جاده ابریشم باعث شد تجارت چای با سهولت بیشتری در ایران انجام شود.
همچنین این نوشیدنی محبوب، بسته به منطقه جغرافیایی و طبقه اجتماعی دوست داران ویژه خود را دارد. امروزه، نوشیدن انواع مختلف قهوه از قبیل قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو و قهوه فوری طرفداران بسیاری پیدا کرده است. البته قهوه ترک به خاطر محبوبیت نزد ایرانیان ارمنی از گذشته تابه‌حال در میان مردم رایج بوده و به‌واسطه فال قهوه از جایگاه خاصی برخوردار بوده است.
صوفی‌ها از قهوه به عنوان ماده‌ای برای بیدار ماندن جهت انجام مراسمات مذهبی و دینی بهره می‌بردند. در زمان حکومت صفویان قهوهخانهها به عنوان مکان‌‌هایی برای تجمع شاعران و هنرمندان در ایران رواج پیدا کرد.
تأسیس اولین قهوهخانهها برای نوشیدن قهوه
پس از ورود قهوه به انگلیس، قهوهخانهها به سرعت گسترش یافتند. طبق نوشته‌‌های ساموئل پیپس تا سال 1675 میلادی حدود ۳ هزار قهوه‌خانه دایر شد که بعضی از آن‌ها به سبک قهوه‌خانه‌‌های ترکیه اداره می‌شدند و به‌صورت 24 ساعته فعالیت می‌کردند و خدماتی از قبیل صبحانه نیز به مشتریان ارائه می‌دادند. تولید گیاه قهوه در انگلستان نیز آغاز شده بود؛ اما به دلیل آفت‌ها و آب‌وهوای سرد منطقه، گیاهان قهوه نابود می‌شدند و انگلیسی‌ها ناچار شدند به‌جای قهوه، به کشت چای روی بیاورند.
طبق نوشته‌‌های ساموئل پپیس تاریخ‌نگار انگلیسی، اولین قهوه‌خانه انگلیسی در سال 1650 میلادی در محله سنت پیتر تأسیس شد و مدیریت آن بر عهده شخصی یهودی به نام یعقوب بود. امروزه، این قهوه‌خانه با نام «Café Grand» شناخته میشود.
اولین قهوه‌خانه پاریس نیز در سال 1672 میلادی توسط پاسوکا که خود مالک قهوه‌خانه‌ای در لندن هم بود، تأسیس شد. از دیگر کافه‌‌های معروفی که در تاریخچه قهوه به آن اشاره شده است کافه «Café de Procope» در فرانسه است که در سال 1686 میلادی ساخته شد.
باگذشت زمان قهوه جای نوشیدنی‌های صبحگاهی را نزد مردم گرفت. اروپاییان که در آن زمان از نوشیدنی‌های سرد در صبحانه بهره می‌بردند؛ کم‌کم به قهوه روی آوردند و آن را در وعده اصلی غذایی خود جای دادند. توماس جفرسون، سومین رئیس‌جمهور آمریکا در مورد محبوبیت قهوه نقل کرده است: «قهوه نوشیدنی محبوب دنیای متمدن است.»
